باب
التيمن في
الطهور وغيره
19- TEMİZLİKTE VE
BAŞKA HUSUSLARDA SAĞ'DAN BAŞLAMA BABI
66 - (268) وحدثنا
يحيى بن يحيى
التميمي.
أخبرنا أبو
الأحوص عن
أشعث، عن
أبيه، عن
مسروق، عن
عائشة؛ قالت:
إن
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم ليحب
التيمن في طهوره
إذا تطهر. وفي
ترجله إذا
ترجل. وفي
انتعاله إذا
انتعل.
[:-615-:] Bize Yahya b. Yahya et-Temimî de rivayet etti. (Dediki):
Bize Ebu'I Ahvas, Eş'as'tan, o da babasından, o da Mesruk'dan, o da Aişe'den naklen haber verdi şöyle demiş:
Aişe dedi ki: Şüphesiz
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) temizlik yaptığında, temizlenmesinde,
tarandığında taranmasında, ayakkabısını giyindiği zaman giyinmesinde sağdan
başlamayı pek çok severdi.
Diğer tahric: Buhari,
168,446,5380,5854,5926; Ebu Davud, 4140; Tirmizi, 608; Nesai, 112,419, 5255;
İbn Mace, 401; Tuhfetu'I-Eşraf, 17657
NEVEVİ ŞERHİ: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), ... sağdan
başlamayı pek çok severdi." Bu şeriatta sürekliliği olan bir kuraldır. Bu
da ikram ve şereflendirme kabilindendir. Elbise, şalvar ve ayakkabı giyinmek,
mescide girmek, misvak kullanmak, sürme çekmek, tırnakları kesmek, bıyıkları
kesmek, saçı taramak, koltuk altlarını yolmak, başı tıraş etmek, namazda iken
selam vermek, abdest azalarını yıkamak, heladan çıkmak, yemek, içmek, musafaha
etmek, Hacer-İ Esved'i istilam etmek ve buna benzer diğer bütün hususlarda
sağdan başlamak müstehaptır.
Bunun
zıttı olan helaya girmek, mescitten çıkmak, sümkürmek, istinca yapmak,
elbiseleri, şalvarları, ayakkabıları çıkarmak ve benzeri diğer hususlarda ise
soldan başlamak müstehaptır. Bütün bunlar ise sağın kerameti ve şerefi sebebi
iledir. Allah en iyi bilendir.
İlim
adamlarının icmaı ile abdest alırken sağ eli ve sağ ayağı önce yıkamak sünnettir.
Eğer aksini yaparsa abdesti sahih olmakla birlikte faziletli olanı kaçırmış
olur. Şia ise bu vacip (farz)dır demiş ise de şianın muhalefetine itibar
edilmez.
Şunu
bil ki, sol ile başlamak her ne kadar yeterli ise de Şafii bunun mekruh
olduğunu açıkça ifade etmiştir. Bu ise açıkça anlaşılan bir durumdur çünkü Ebu
Davud ve Tirmizi' nin Sünenleri ile başka kaynaklarda övülmeye değer çeşitli
senetlerle Ebu Hureyre (r.a.)'dan Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
şöyle buyurduğu sabittir: "Elbise giyindiğiniz zaman yahut abdest
aldığınızda sağ organlarınızdan başlayınız."
Bu
sağın önceleneceğinin emredildiği hususunda açık bir nastır. Bu, nassa
muhalefet ise mekruh ya da haramdır. İlim adamları bunun haram olmadığı
üzerinde icma etmişlerdir. O halde mekruh olması icap etmektedir.
Şunu
da bilmek gerekir ki, abdest azaları arasında sağdan başlamanın müstehap
olmadığı azalar da vardır. Bunlar ise kulaklar, el ayaları ve yanaklardır.
Bunun yerine bunlar bir defada temizlenirler. (3/160) Eğer bu organlardan
birisi için -kesik olanların ve benzeri durumdakilerin halinde olduğu gibi-
buna imkan olmazsa o takdirde sağa öncelik verir. Allah en iyi bilendir.
67 - (268) وحدثنا
عبيدالله بن
معاذ. حدثنا
أبي. حدثنا شعبة
عن الأشعث، عن
أبيه، عن
مسروق، عن
عائشة؛ قالت:
إن
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يحب التيمن
في شأنه كله.
في نعليه،
وترجله،
وطهوره.
[:-616-:] Bize Ubeydullah b. Mu'az dahi rivayet etti. (Dediki): Bize
babam rivayet etti. (Dediki): Bize Şu'be, Eş'as'dan, o da babasından, o da
Mesruk'tan, o da Aişe'den naklen rivayet
etti. Aİşe şöyle demiş:
Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) Her işinde: Ayakkabı giymesinde, taranmasında ve
temizlenmesinde sağdan başlamayı severdi.
NEVEVİ ŞERHİ: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ... sağdan
başlamayı severdi." Bazı asıl nüshalarda "ayakkabısı"
anlamındaki lafız tekil olarak gelmiş, bazılarında ise tesniye olarak
(ayakkabıları anlamında)gelmiştir, her ikisi de sahihtir. Yani ayakkabılarını giymekte
yahut ayakkabısını giymekte sağdan başlamayı severdi, tekilolması halinde cins
isim olur. Bizim ülkemizdeki (meşrikta) nüshaların hiçbirisinde bu iki şekilden
başkası görülmemiştir ama Humeydi ile HaflZ Abdulhakk e/-Cem'u beyne's-Sahihayn
adlı eserlerinde "fi tena'ulihi" şeklinde ilk harfi te sonra nun ve
şeddeli ayn iledir. Buhari ve diğerlerinin rivayetlerinde de böyledir. Hepsi de
sahihtir. Buhari'nin rivayetlerinde "gücü yettiği kadarıyla bütün
işlerinde sağdan başlamayı severdi" ile başlayıp, hadisin geri kalan
kısmını zikretmektedir. Burada "gücü yettiği kadarıyla" ifadesi ise
sağdan başlamaya ileri derecede dikkat ettiğine işarettir. Allah en iyi
bilendir.
DAVUDOĞLU AÇIKLAMA: Bu hadisi Buhari
«Kitabu'I-Vudu» ile «Kitabus Salat» da Ebu Davud «Kitabu'l Libas» da Tirmizî
Salat bahsinin sonunda, Nesai ile İbni Mace'de Taharet bahsinde tahric
etmişlerdir.
Hadis-i
Şerif Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in her işe sağdan başladığını
te'kid sureti ile ifade ediyorsada buradaki umum haricî delillerle tahsis
edilmiştir Nevevî diyorki: «Sağdan başlama meselesi şerîatın daimi bir
kaidesidir. Kaide şudur. Tekrim ve teşrif babından olan elbise, don ve mest
giymek, mescide girmek, misvak tutunmak, sürme çekinmek, tırnak kesmek, bıyık
kısaltmak saç taramak, koltuk yolmak, başı traş etmek, namazda selam vermek,
taharet azalarını yıkamak, heladan çıkmak, yiyip içmek, musafaha etmek, haceri
esvedi öpmek ve sair bu manadaki şeylerde sağdan başlamak müstahaptır. Bunun
zıddı olan helaya girmek, mescidden çıkmak, burnunu atmak, taharetlenmek,
elbise, don ve mest çıkarmak gibi şeylerde ise soldan başlamak müstehaptir.
Bütün bunlar sağ tarafın keramet ve şerefindendir.»
Bazıları
«bu meselenin hakikati şudur: Yapılması maksut ve matlup olan işlerde sağdan,
başlamak müstahaptır. Soldan başlanması müstahab olan fiiller matlup değildir.
Bunlar ya terki matlup yahut yapılması maksut olmayan fiillerdir» demişlerdir.